چرا باید این کتاب را بخوانیم؟
- با مطالعه این کتاب به درکی درست از چرخه‌های بازار می‌رسید.
- این کتاب به شما کمک می‌کند تا بتوانید جایگاه کنونی خود را در چرخه بازار بورس پیدا کرده و جایگاه آینده‌تان را پیش‌بینی کنید.
- با تاثیر افزایش یا کاهش قیمت‌ها بر عملکرد بازار آشنا خواهید شد.
- می‌آموزید که چرا سرمایه‌گذاران باید برخلاف جریان مالی شنا کنند.
- متوجه می‌شوید که چرا به دنبال ترقی، ورشکستگی اتفاق می‌افتد.
- درک خواهید کرد که چرا بازارهای بدون ریسک، پرریسک‌ترین نوع بازارها هستند.
- بهترین راه‌ها را برای تبدیل شدن به یک سرمایه‌گذار برتر خواهید آموخت.
چه کسی کتاب تسلط بر چرخه بازار را نوشته است؟
«هاوارد استنلی مارکس» (Howard Stanley Marks) نویسنده کتاب «تسلط بر چرخه بازار» (Mastering the Market Cycle: Getting the Odds on Your Side) یکی از موفق‌ترین سرمایه‌گذاران وال استریت است. او در این کتاب با توضیح کاربردی منطق پنهان در روند بازار بورس و بیان تجربه‌ها و تجزیه و تحلیل‌هایش از فراز و فرود این بازار، سرمایه‌گذاران را به سمت کسب سود بیشتر هدایت می‌کند.
چرخه بازار چیست؟ آیا راهی برای شناسایی و پیش‌بینی آن وجود دارد؟
شما چه تعریفی از چرخه‌ها دارید؟ شاید بتوان تبدیل شدن روز به شب یا تغییر منظم فصل‌ها را یکی از آشناترین چرخه‌های طبیعی در جهان نامید. همیشه بعد از پایان شب، روز پدیدار می‌شود و بعد از گذر زمستان، پذیرای بهار هستیم. هیچ چیزی قدرت بر هم زدن این نظم طبیعی را ندارد. به همین دلیل، ما می‌توانیم ثانیه‌های زندگی‌مان را با نظم این چرخه‌ها هماهنگ کنیم و به راحتی جایگاه خود را در میان این چرخه‌ها بیابیم. چرخه‌های بازارها و نظام‌های اقتصادی به اندازه غروب خورشید یا گردش فصل‌ها پیش‌بینی پذیر نیستند. اما این بدان معنا نیست که وجود ندارند. اجازه بدهید مثالی برایتان بزنیم.
تصور کنید سرعت چرخش زمین به دور خورشید، غیرقابل پیش‌بینی بود؛ یعنی گاهی سرعت مدارش افزایش پیدا می‌کرد و گاهی آهسته‌تر از همیشه به پیش می‌رفت. در آن صورت، هیچ پیش‌بینی قطعی در مورد زمان تبدیل شدن شب به روز و برعکس وجود نداشت. کارکرد چرخه‌های بازار نیز به همین شکل است. هیچ راه قطعی برای پیش‌بینی زمان فرارسیدن رونق مثبت بازار یا از میان رفتن رکود منفی آن وجود ندارد. گاهی چشم‌انداز بلندمدت بازار، روشن و آفتابی است. اما در این میان، روزهای ابری و طوفانی نیز بر سر راهش قرار می‌گیرند. شاید نظرهای دقیق و پیش‌بینی‌های محکم و قاطع، جایی در چرخه‌های اقتصادی و بازار نداشته باشند اما همیشه می‌توان این روند را از نظر «تمایل» مورد بررسی قرار داد.
اجازه بدهید قبل از هر کاری، تمایل را با هم تعریف کنیم. به مجموعه‌ای از حدس و گمان‌ها و محاسباتی که یک سرمایه‌گذار مطلع در مورد وقوع یک احتمال انجام می‌دهد، «تمایل» می‌گویند. مثلا پس از رونق بازار، زمانی که قیمت‌ها تا سطح ناپایداری افزایش یافته‌اند و خوش‌بینی سرمایه‌گذار در اوج خود است، تقریبا رکود رخ خواهد داد. اینکه این رکود دقیقا چه زمانی روی می‌دهد و چقدر شدید خواهد بود، کاملا پیش‌بینی‌ناپذیر است. اما این بدان معنا نیست که سرمایه‌گذار به هنگام روبه‌رو شدن با حباب نمی‌تواند وضعیت پورتفولیوی خود را برای پیش‌بینی این رکود تعیین کند.
زمان چه تاثیری در چرخه‌های بازار بورس می‌گذارد؟
اما چگونه می‌توان از عملکرد چرخه‌های بازار سردرآورد؟ چرخشی بودن امور مالی بی‌شباهت به تاریخ نیست. به قول «مارک تواین» (Mark Twain)، نویسنده و طنزپرداز آمریکایی، «تاریخ خودش را تکرار نمی‌کند اما قافیه‌هایی مشابه می‌سازد.» به عبارت دیگر، درست است که وقایع، دقیقا به همان شکل گذشته تکرار نمی‌شوند اما الگوی مشابهی در میان همه آنها وجود دارد. شاید بهترین نمونه در این مورد، حباب «دات کام» و ماجرای رکود ناگهانی بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۲ باشد.
در اواسط دهه ۱۹۹۰، استفاده از اینترنت در ایالات‌متحده شدت گرفت. اینترنت اختراعی بود که انتظار می‌رفت فرصت‌های زیادی را برای کسب منافع مالی خلق کند. سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر خیلی زود سرمایه‌گذاری در شرکت‌های آنلاینی را آغاز کردند که مثل قارچ از همه‌جا سبز شده بودند. در حقیقت، امید اندکی برای سوددهی واقعی اغلب آنها وجود داشت. طی این هیجان عمومی، قیمت سهام به شکل بی‌سابقه‌ای بالا رفت. چون طبق گزارش‌ها صندوق‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز، سود سه‌برابر داشتند. این امر موجب جذب سرمایه بیشتر شد و خیلی زود تعداد بسیار زیادی از شرکت‌های آنلاین به وجود آمدند. حباب شکل گرفته بود. اغلب این شرکت‌ها به شکلی اجتناب‌ناپذیر با شکست مواجه شدند.
بسیاری از سرمایه‌گذاران مخاطره‌پذیر زیان ۱۰۰ درصدی را تجربه کردند و قیمت سهام سقوط کرد. اتفاقی که کسی انتظارش را نداشت افتاد و حباب دات کام که زیادی باد شده بود ناگهان ترکید! جالب اینجا است که به طور متوسط، بازار سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز طی ۲۰ سال اخیر رشد کرده است. اما در کوتاه‌مدت، تفاوت‌های فاحشی به چشم نمی‌خورند. این الگویی است که تقریبا تمام بازارها، نظام‌های اقتصادی و شرکت‌ها در مقیاسی نه‌چندان افراطی از آن تبعیت می‌کنند. چنین الگوهایی رشدی تدریجی دارند. می‌توانیم این رشد متوسط را «نرخ رشد مدت‌دار» آنها بنامیم که در طول یک دوره زمانی طولانی تداوم داشته است. با این حال در کوتاه‌مدت، نمودار رشد، پیرامون این روند مدت‌دار به بالا و پایین نوسان می‌کند.
آیا می‌دانید چه عاملی محرک اصلی نوسانات کوتاه مدت بازار است؟
انسان، موجودی سرشار از احساس است. اگر احساس را از انسان جدا کنیم، باقی مانده خوشایندی دستگیرمان نمی‌شود. چون انسان‌ها خیلی بیشتر از آنچه که به نظر می‌رسد با احساسشان زندگی می‌کنند. حتی بی‌تفاوت‌ترین انسان‌ها نیز از احساس بی‌تفاوتی برای نشان دادن وضعیت خودشان بهره می‌گیرند. این یعنی انسان و احساسش به شکلی جدانشدنی به یکدیگر گره خورده‌اند. بنابراین نباید از این موجود احساسی انتظار داشته باشیم که به هنگام خرید و فروش سهام، صد در صد منطقی عمل کند. در حقیقت، یکی از علت‌های ترکیدن حباب دات کام و ورشکسته شدن عده زیادی از سهام‌داران، ناشی از احساسی عمل کردن آنها بود. در طی دوره‌های رشد چشمگیر، نظیر دوره‌ی بین سال‌های ۱۹۹۵ و ۲۰۰۰ سرمایه‌گذاران دچار توهم شدند. آنها فکر می‌کردند که این رشد تا ابد دوام خواهد داشت. اما ماجرا برخلاف فکر آنها پیش رفت.
سرمایه گذاران جوانی که چرخه‌های گذشته را به یاد نمی‌آورند یا بیش از حد به قابلیت‌های بازار جدید مطمئن هستند، می‌خواهند الگوهای قله و دره گذشته را نادیده بگیرند و با شوق ادعا کنند که این بار اوضاع متفاوت خواهد بود. این شور و هیجان آنها مثل یک ویروس در میان سرمایه گذاران دیگر هم منتشر می‌شود و به این ترتیب، موجی از سرمایه گذاران به سمت خرید سهم‌ها هجوم می‌آورند و حتی با وجود قیمت‌های غیرمنطقی آن سهم‌ها را می‌خرند. چون می‌ترسند که نکند فرصتی طلایی در کنارشان باشد و به دلیل غفلت از دستشان برود! وقتی مدتی از این ماجرا می‌گذرد، این بار به جای شوق، احساس ترس گریبانشان را می‌گیرد. آنها با خودشان فکر می‌کنند نکند قیمت‌ها بیش از حد رشد کرده باشند و ناگهان سقوط کنند؟ اینجا است که رویه را برعکس می‌کنند و حالا به جای خرید، موجی از فروش با قیمت‌های پایین را به راه می‌اندازند و باعث می‌شوند تا قیمت‌ها به زیر روند مدت‌دار سقوط کنند. باز هم این احساس انسان است که پیروز میدان معاملات می‌شود نه منطق.
حقیقت این است که مقاومت در برابر تفکر جمعی بازار، کار دشواری است. حتی «آیزاک نیوتن» (Isaac Newton) که اغلب یکی از مهم‌ترین نوابغ زمان شمرده می‌شود نیز نتوانست این کار را انجام دهد. نیوتن در ژانویه ۱۷۲۰ رئیس ضرب سکه در انگلستان بود. در آن زمان سهام شرکت «South Sea» در ۱۲۸ پوند متوقف شد. اما بعد قیمت افزایش یافت. نیوتن که فهمید این افزایش قیمت به خاطر سرمایه‌گذاری‌های قماری است، کاری عاقلانه کرد و سهام ۷۰۰۰ پوندی‌اش را فروخت. او به درستی این چرخه در شرف وقوع را پیش‌بینی کرده بود. در ماه ژوئن قیمت سهام به سرعت افزایش یافته و به ۱۰۵۰ پوند رسید و تا سپتامبر به کمتر از ۲۰۰ پوند سقوط کرد. اما نکته جالب اینجا است که نیوتن نتوانست در مقابل نیروی احساس جمعی مقاومت کند. بعد از اینکه دید افراد دور و برش این همه پول به جیب می‌زنند، دوباره سهامش را در اوج خرید و بعد تمام آن را از دست داد، بیش از ۲۰۰۰۰ پوند! می‌توان از این ماجرا یک درست ساده گرفت: «مقاومت در برابر جریان تفکر جمعی، کار راحتی نیست. اما ممکن است و می‌توان راه‌هایی برای غلبه بر این جریان – حداقل در ابعاد فردی – پیدا کرد.»
یک سرمایه‌گذار عاقل با ریسک‌های بازار چه می‌کند؟
سرمایه‌گذاران زیادی هر روز بخشی از زمان گران‌بهای خود را صرف تحلیل رسانه‌ها و توجه به نشانه‌های صعودی یا سقوط بازارهای مختلف می‌کنند. اما تعداد کمی از آنها به اطلاعاتی که جایگاه فعلی آنها را در محیط سرمایه گذاری کنونی مشخص می‌کند، توجه دارند. همین تعداد کم، جمعیت سرمایه گذاران برتر را تشکیل می‌دهند.
در طول زمانی که بازار به شکلی غیرمنطقی در حال جهش است، سود سرمایه‌گذاری‌های پرمخاطره نیز در کمترین مقدار خود قرار می‌گیرد. چون همه سرمایه گذاران شور و شوق زیادی برای خرید دارند و به این ترتیب، فروشندگان نیز به خود جرات می‌دهند تا در برابر فروش سهم‌ها، قیمت‌هایی سرسام آور، صرف ریسک کمتر و زیان ریسک بیشتر را به خریدار تحمیل کنند. پس بهتر است به هنگام شنیدن جملاتی مانند: «بازار نمی‌تواند شکست بخورد» و «این بار اوضاع متفاوت است» حواستان را جمع کرده و با احتیاط عمل کنید. آن روی دیگر قضیه این است که وقتی در پی نزول یا کسادی بازار، احساس ترس، سرمایه‌گذاران را در برمی‌گیرد ریسک در کمترین میزان خود است. تمام سرمایه‌گذارانی که پولشان را از دست داده‌اند با ترس کنار گود می‌ایستند و فکر می‌کنند حالا بازار درگیر افولی دائمی شده است. اما در این مرحله است که صرف ریسک و احتمال جهش بازار در اوج خودش قرار دارد.
در حقیقت، سرمایه‌گذاری زمانی در مخاطره‌آمیزترین شکل خود است که در کل بدون ریسک تلقی شود، و زمانی کمترین ریسک را دارد که در کل دارای ریسک زیاد تلقی شود. من در سال ۲۰۱۰ حداکثر بهره را از این حقیقت بردم. بعد از بحران مالی ۲۰۰۸-۲۰۰۷، ساخت خانه دچار وقفه شد. در سال ۲۰۱۰ فرصت‌های ایجاد مسکن در ایالات‌متحده در کمترین میزان خود از سال ۱۹۴۵ قرار گرفته بود. با این حال، جمعیت در سال ۲۰۱۰ بسیار بیشتر از سال ۱۹۴۵ بود و این جمعیت است که تقاضای مسکن بلندمدت را ایجاد می‌کند. به زبان ساده، بازار مسکن به شدت راکد بود اما میزان جمعیت، افزایش تقاضای خانه را تضمین می‌کرد. به همین خاطر با وجود تفکر جمعی که می‌گفت: «بازار مسکن هرگز به حال اول باز نمی‌گردد» من و همکارانم بزرگ‌ترین شرکت خانه‌سازی خصوصی در آمریکای شمالی را خریدیم. این شکل از سرمایه‌گذاری سود زیادی را برای ما به دنبال داشت.
بین رشد اقتصادی، ساعات کاری و بهره‌وری چه رابطه‌ای وجود دارد؟
اگر نرخ رشد سکولار همیشه مثبت باشد، آیا این امکان وجود نداشت که شما فقط سرمایه‌گذاری کنید و اجازه بدهید پولتان همان جا بماند، چرخه‌های کوتاه‌مدت یکدیگر را خنثی کنند و شما از رشد تدریجی روند مدت‌دار سود ببرید؟ خب، مسئله اینجا است که روند مدت‌دار نیز از طریق چرخه‌ها انجام می‌گیرد، گرچه ادامه آنها بیشتر طول می‌کشد. این مسئله زمانی آشکار می‌شود که شما روند مدت‌دار تولید ناخالص داخلی (GDP) در ایالات‌متحده را بررسی می‌کنید. یک روش برای محاسبه تولید ناخالص داخلی، ضرب تعداد ساعت کاری کشور در رقم بازده هر ساعت است. این یعنی دو روش اصلی برای افزایش تولید ناخالص داخلی یک کشور وجود دارد:
- افزایش تعداد ساعات کاری
بارزترین شکل افزایش تعداد ساعات کاری یک کشور، با افزایش تعداد کارگران صورت می‌گیرد. در واقع، افزایش تولید ناخالص داخلی با رشد جمعیت همبستگی دارد. مثلا پس از جنگ جهانی دوم نرخ تولد در ایالات‌متحده افزایش چشمگیری داشت، پدیده‌ای که به آن «دوران افزایش زاد و ولد» گفته می‌شود. زمانی که کودکان متولد شده بین اواخر دهه ۱۹۴۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰ به سن کار رسیدند، اقتصاد ایالات‌متحده رشد چشمگیری را تجربه کرد، علت آن نیز وجود افراد بیشتر برای کار بود. این افزایش ساعات کار، رشد اقتصادی را به دنبال داشت.
- افزایش میزان بازدهی در هر ساعت
بین اواخر دهه ۱۷۰۰ و اوایل دهه ۱۸۰۰ ماشین‌هایی که با انرژی بخار و آب‌کار می‌کردند، جای کارگران را در حوزه‌های خاص گرفتند و کار آنها را با بهره‌وری بیشتری انجام دادند. در این میان، تولید نیز شکل تازه‌ای به خود گرفت. مثلا کاری که با صرف زمان و تلاش زیاد در فروشگاه‌های کوچک صورت می‌گرفت، این بار با سرعت بسیار زیاد در کارخانه‌های بزرگ انجام می‌شد. نتیجه این فرآیند تازه چیزی نبود جز رشد اقتصادی. تولید ناخالص داخلی ایالات‌متحده با نرخی بین ۲ و ۳ درصد در سال رشد می‌کند. اما به یاد داشته باشید که این رشدی متوسط است و بدین معنا نیست که رکود اقتصادی بلندمدت وجود ندارد که نجات از آن نه سال‌ها بلکه دهه‌ها برای یک اقتصاد طول می‌کشد. نرخ تولد می‌تواند به دلایل مختلف کاهش یابد، برای مثال جنگ، شرایط اقتصادی نامطلوب و روندهای اجتماعی نظیر گرایش فعلی جوانان آمریکایی به تاخیر در تشکیل خانواده. در بلندمدت کاهش ایجادشده در تعداد نیروی کار می‌تواند به رکود اقتصادی گسترده بیانجامد. مختصر اینکه اتکا به روزهای روشن آینده که ممکن است هرگز از راه نرسند، عاقلانه نیست. به همین دلیل است که سرمایه‌گذار برتر نسبت به چرخه‌های کوتاه‌مدت هوشیار است و جایگاه خود را مطابق آنها تعیین می‌کند.
پیام اصلی نویسنده در کتاب تسلط بر چرخه بازار چه بود؟
چرخه‌های بازار، نظام‌های اقتصادی و شرکت‌های منفرد الگوی خاصی را دنبال می‌کنند. آنها در بلندمدت میل به رشد دارند و چیزی را دنبال می‌کنند که به آن «روند مدت‌دار» می‌گویند. این روند در کوتاه‌مدت، نوسان زیادی دارد. سرمایه‌گذار برتر کسی است که به این چرخه‌ها توجه می‌کند و جایگاهش را نسبت به آنها تطبیق می‌دهد. متاسفانه تفکر بسیاری از افراد مالی در نوعی حباب گیر کرده است. چون آنها فقط به رسانه‌ها و گزارش‌های مالی توجه می‌کنند و به ندرت به کتابی خارج از حوزه خود توجه نشان می‌دهند. پیشنهاد می‌کنم که خود را به ژانری خاص محدود نکرده و از کتاب‌های تاریخ غافل نشوید. چون با خواندن آنها می‌توانید نکات زیادی درباره چرخه‌ها بیاموزید. گاهی بهترین درس‌های عملی در لابه‌لای پیروزی‌ها و شکست‌های تاریخی نهفته است.
