نسبت قیمت به درآمد هر سهم (P/E) چیست؟
در نسبت P/E حرف P کوتاه شده (price) یا قیمت هر سهم و حرف E کوتاه شده (Earning per share) یا سود هر سهم است. به عبارتی نسبت P/E از تقسیم قیمت روز هر سهم به سود آن سهم (EPS) محاسبه می‌شود.
مفهوم نسبت P/E در علم اقتصاد
نسبت P بر E فقط در بازار بورس کاربرد ندارد و یکی از رایج ترین نسبت ها در اقتصاد است. نسبت پی بر ای در اقتصاد به نسبت قیمت (Price) به درآمد (Earning) معروف است.
در یکی از تعریف های این نسبت آمده است که نسبت P بر E میزان بازدهی یک دارایی را به ما نشان می‌دهد. به عبارت دیگر حاصل نسبت P/E زمان بازگشت دارایی را به ما نشان می‌دهد.
به طور مثال اگر یک بانک حدود ۲۰ درصد سود سالانه پرداخت کند P بر E آن برابر با ۵ میباشد. یعنی اگر سرمایه ما ۱۰ میلیون تومان باشد و بانک سالانه ۲۰ درصد سود پرداخت کند، هرساله ۲ میلیون تومان به ما پرداخت می‌کند. به عبارتی P/E برابر ۵ به این معنی است که پس از ۵ سال دارایی ما به طور کامل باز می‌گردد.
مفهوم نسبت قیمت به درآمد(P/E) در بورس سهام
در بازار بورس هم برای هر شرکت مانند مثالی که در بالا گفته شد میتوان نسبت P/E را بیان کرد. به طور مثال اگر قیمت یک سهم ۲۰۰۰ ریال باشد و سود هر سهم آن ۲۵۰ ریال باشد P/E این سهم برابر ۸ میباشد.
در تصویر زیر مشاهده میکنید که P/E شرکت پتروشیمی پارس برابر ۴.۳۸ است که از تقسیم قیمت پایانی سهم بر EPS آن بدست آمده است.
حال با مفهوم کلی نسبت P/E آشنا شدید. اما شاید این سوال مطرح باشد که این نسبت چقدر اهمیت دارد و جایگاه آن در تحلیل های بنیادی کجاست؟ آیا فقط با تحلیل P/E میتوان به خرید و فروش سهام در بازار بورس پرداخت؟ در ادامه به کاربرد آن و جایگاه آن در تحلیل بنیادی سهام اشاره می‌کنیم.
کاربرد نسبت P/E در بورس اوراق بهادار
نسبت قیمت به درآمد یکی از معیارها برای تشخیص ارزنده بودن قیمت سهم به سودآوری شرکت میباشد. و یا برای مقایسه بین چند سهم برای ارزش گذاری سهم برتر از این نسبت استفاده می‌شود. برای تشخیص ارزنده بودن قیمت سهم باید بتوانید P بر E مناسب برای سهم را محاسبه کنید که خود این موضوع بحثی طولانی دارد.
با مقایسه قیمت محاسبه شده با قیمت روز سهم میتوان نتیجه گرفت که قیمت سهم ارزنده است یا گران است. مثلا اگر قیمت روز سهم از قیمت محاسبه شده ماکمتر باشد سهم قیمتی مناسب دارد و ارزنده است. یعنی از سهم انتظار رشد قیمت داریم. اما اگر قیمت روز سهم از قیمت محاسبه شده بیشتر باشد سهم ارزنده نیست و برای سرمایه گذاری نامناسب است.
مثالی برای ارزش گذاری سهم با استفاده از نسبت P/E
برای مثال فرض کنید با محاسبه دقیق نسبت P/E برای یک شرکت عدد ۵ بدست آمده است. و سود EPS برای این سهم ۱۰۰ تومان باشد. بنابراین قیمت محاسبه شده برای سهم این شرکت ۵۰۰ تومان است. حال اگر قیمت سهم در بازار مثلا ۴۰۰ تومان باشد قیمت سهم ارزنده است. یعنی میتواند تا قیمت ۵۰۰ تومان رشد کند، پس برای خرید مناسب است. اما اگر قیمت سهم در بازار ۶۰۰ تومان باشد یعنی قیمت آن گران است و ممکن است تا قیمت ۵۰۰ تومان افت کند و برای خرید مناسب نیست. توجه داشته باشید که این محاسبات درصورتی صحیح است که شما نسبت P/Eرا برای سهم به درستی بدست آورده باشید.
جایگاه نسبت P/E در تحلیل بنیادی سهام
در تحلیل بنیادی (fundamental) نسبت P/E آخرین مرحله تحلیل میباشد. بدین صورت که ابتدا برای مشخص کردن سهام برتر بازار بورس شرکتها را از فیلترهایی عبور میدهیم. فیلترهایی مانند روند سودآوری شرکت، ویژگی فصلی و سالانه کانسلیم، توان تعدیل شرکت و سایر موارد در تحلیل بنیادی مورد استفاده قرار میگیرند. درآخر ممکن است به تعدادی شرکت برسیم که از تمام فیلترها عبور کرده و از نظر بنیادی شرایط مشابه و یکسانی داشته باشند. حال P/E میتواند به ما کمک کند که کدام سهم بهتر است.
مقایسه بین دو سهم با استفاده از نسبت قیمت به درآمد(P/E)
برای مقایسه بین دو شرکت با استفاده از نسبت P/E ابتدا باید توجه کنید که حتما زمینه فعالیت دو شرکت یکسان باشد. حتی اگر تولید محصولاتی دارند بسیار مهم است که محصول تولیدی هردو شرکت یکسان باشد. در غیر این صورت یعنی اگر دو شرکت محصولات متفاوتی داشته باشند نمی‌توان با مقایسه P/E تحلیلی انجام داد.
به طور کلی در تحلیل بنیادی اگر همه شرایط از قبیل روند سودآوری، ویژگی کانسلیم، توان تعدیل و سایر موارد یکسان بود و زمینه فعالیت و محصول تولیدی دو شرکت هم یکسان بود میتوان گفت شرکتی که P/E آن کمتر است گزینه مناسب تری برای خرید میباشد.
اما باید توجه کنید اگر شرکتی P/Eخیلی کمی دارد بدین معنی نیست که حتما سهم ارزنده‌ای باشد و بالعکس اگر سهمی P/E خیلی بالایی دارد نمی‌توان گفت قیمت سهم گران است. چرا که عوامل دیگری در ارزش گذاری سهام موثر است. به عنوان مثال شرکت داروسازی دکتر عبیدی با نماد “دعبید” معمولا P/E بالایی دارد اما از لحاظ بنیادی یکی از بهترین سهام بازار بورس میباشد.
مقایسه نسبت P/E شرکت با نسبت P/E گروه
اگر در صفحه مربوط به یک سهم در سایت معاملات بروید خواهید دید که علاوه بر نسبت P/E برای آن سهم در کنار آن P/E گروه هم آمده است. نسبت قیمت به درآمد گروه میانگین P بر E شرکت هایی است که در یک زمینه مشخص فعالیت دارند.
در بسیاری از موارد مشاهده می‌شود که نسبت P بر E شرکت با گروه اختلافی بیشتر از ۱ واحد دارند. در چنین مواقعی گفته می‌شود که نسبت قیمت به درآمد شرکت تمایل دارد تا خود را به گروه نزدیک کند. “عرضه و تقاضا” و “روند سود آوری سهم” دو عامل تاثیرگذار در تغییر ارزش ذاتی هر سهم هستند. عرضه و تقاضا روی قیمت سهم تاثیر گذار است و روند سودآوری سهم روی مقدار درآمد سهم (EPS) موثر است.
انواع حالات نسبت P بر E با توجه به نسبت P بر E گروه
به طور کلی با توجه به ارزش ذاتی گروه، برای نسبت قیمت به درآمد هر شرکت سه حالت متفاوت داریم:
- نسبت P/E شرکت بالاتر از P/E گروه باشد.
- نسبت P/E شرکت پایین تر از P/E گروه باشد.
- نسبت P/E شرکت همتراز با P/E گروه باشد.
منظور از اینکه P بر E شرکت همتراز با گروه خود باشد؛ این است که اختلاف چندانی نداشته باشد. معمولا اختلاف کمتر از ۱ واحد را همتراز در نظر میگیرند.
در چنین شرایطی نمی‌توان تحلیلی برای P/E شرکت انجام داد.
اما برای دو حالت اول تحلیل آن به صورت زیر است:
تحلیل شرکتی با نسبت P بر E بالاتر از گروه
همانظور که گفتیم P بر E شرکت تمایل دارد خود را به گروه نزدیک کند. برای این منظور باید حاصل نسبت P بر E شرکت کاهش یابد. این اتفاق در دو صورت امکان پذیر است. دو پارامتر اصلی در نسبت P بر E شرکت تاثیر گذار است. یکی قیمت سهم و دیگری مقدار سود هر سهم (EPS) میباشد. اگر بخواهیم حاصل نسبت قیمت به درآمد شرکت کاهش یابد یا باید قیمت سهم کاهش یابد که بسیار خطرناک است یا باید سودآوری سهم یعنی EPS آن افزایش یابد که در این صورت اتفاق خوبی برای سهم رقم خواهد خورد.
حال فرض کنید سهمی P/E بالاتری نسبت به گروه دارد و نتوانسته روند سودآوری خود را افزایش دهد. چنین سهمی برای کاهش نسبت قیمت به درآمد خود ناچار به کاهش قیمت خود میباشد و برای سرمایه گذاری اصلا مناسب نیست!
تحلیل شرکتی با نسبت P بر E پایین تر از گروه
اگر سهمی P بر E پایین‌تری نسبت به گروه خود داشته باشد برای اینکه خود را به گروه برساند باید P/E شرکت افزایش یابد. باز هم مانند حالت قبل باید یکی از دو پارامتر تعیین کننده P بر E شرکت تغییر کنند. یا باید قیمت سهم افزایش یابد یا مقدار سود هر سهم آن کاهش یابد. کاملا مشخص است که اگر قیمت سهم افزایش یابد اتفاق خوبی برای سهم خواهد بود و سرمایه گذاران از چنین سهمی استقبال می‌کنند. اما اگر روند سودآوری شرکت کاهش یابد برای سهامداران مناسب نیست.
حال فرض کنید شرکتی که نسبت قیمت به درآمد پایین تری نسبت به گروه خود دارد روند سودآوری خود را افزایش داده باشد. در چنین شرایطی اختلاف ارزش ذاتی هر سهم شرکت با گروه بیشتر می‌شود و برای افزایش P/E شرکت تنها عامل افزایش قیمت سهم میتواند تاثیر گذار باشد. بنابراین چنین شرایطی میتواند یک موقعیت فوق‌العاده برای سرمایه گذاران باشد چرا که احتمال افزایش قیمت سهم بسیار بالا است.
تحلیل نسبت P بر E در شرکت هایی که سودآور نیستند
همانطور که می‌دانید نسبت P بر E از تقسیم قیمت به سود سهم بدست می‌آید. حال اگر شرکتی سودآور نباشد یعنی درآمدی نداشته باشد چطور میتوان ارزش ذاتی هر سهم آن را محاسبه نمود. در چنین شرایطی که شرکت زیان‌ده باشد مقدار EPS آن منفی می‌شود و در نتیجه نسبت قیمت به درآمد سهم تعریف نمی‌شود. یعنی P/E منفی نداریم و هیچ تحلیلی نمی‌توان برای نسبت قیمت بر درآمد شرکتهای زیان ده انجام داد.
خلاصه نکات مهم در تحلیل نسبت قیمت به درآمد(P/E) در بورس
نسبت P/E یکی از ابزار های مهم در تحلیل بنیادی است اما کافی نیست.
هر نسبت P/E بالایی بد نیست و هر نسبت P/E پایینی هم خوب نیست.
شرکتی با P/E بالاتر از گروه و روند سودآوری نامناسب خطرناک ترین نوع سرمایه گذاری است.
شرکتی با P/E پایین تر از گروه و اوضاع سودآوری مناسب بهترین نوع سرمایه گذاری است.
نسبت P/E منفی نداریم و تحلیلی برای نسبت قیمت بر درآمد شرکت های زیان ده نمی‌توان بیان کرد.
نتیجه گیری
امیدوارم به خوبی مفهوم نسبت قیمت بر درآمد را درک کرده باشید. در تحلیل بنیادی شرکت ها، با این نسبت زیاد سروکار داریم. اما به یاد داشته باشید در تحلیل بنیادی سهام بازار بورس تحلیل P/E در آخرین مرحله است و از نظر بنیادی روند سودآوری شرکت ها، ویژگی‌های کانسلیم، بررسی گزارش های مالی و گزارش های ماهانه شرکت ها، و تحلیل توان تعدیل شرکت از اهمیت بیشتری برخوردار است.
